21 października 2015 r. I P.G.

Mediacja w sprawach sportowych

Każda dziedzina sportu, uprawiana amatorsko czy zawodowo oparta jest na rywalizacji. Jest to związane z tym ,że uczestnicy zawodów mają już od samego początku pewnego rodzaju sprzeczne interesy polegające na tym, że jeden musi wygrać, a drugi przegrać. Często pojawiają się pomiędzy nimi różne poglądy, dążenia poszczególnych osób do realizacji swoich interesów, co stanowi niejako grunt dla powstawania konfliktów. Początkowo takie konflikty objawiają się w sposób łagodny, są nieporozumieniami natury społecznej. Jednak w momencie, gdy dana osoba czy organizacja zaczyna z determinacją dążyć do udowodnienia swoich racji wspomniany konflikt społeczny przekształca się w spór natury prawnej. Często w takich sytuacjach skonfliktowane strony szukają ochrony w postępowaniu przed sądem państwowym. Warto jednak pamiętać, że to rozwiązanie nie jest jedyną możliwością uzyskania takiej ochrony. Innym sposobem rozwiązania sporu są Alternatywne Metody, a przede wszystkim mediacja. Szczególnie przydatne staję się zastosowanie tej instytucji w świecie sportu, gdzie sprawne doprowadzenie do ugody i zakończenie sporu może mieć ogromne znaczenie dla kariery zawodników, działalności klubu, związku sportowego czy też sponsora. 
W przypadku mediacji w sprawach sportowych, poza korzyścią związaną z minimalizacją kosztów, oszczędności pod względem czasowym, umożliwia ona zachowanie stronom wiążące je relacje. Z charakterystyki struktur, w ramach których odbywa się uprawianie sportu profesjonalnego wynika, że strony między, którymi powstał konflikt, będą niezależnie od rezultatu jego zakończenia zobligowane do współpracy w przyszłości. W większości dyscyplin sportowych działa jeden związek, w mniejszych miastach tylko jeden klub w danej dziedzinie sportu, w stosunku do niektórych sportów jest tylko jeden dostawca sprzętu potrzebnego do jego uprawiania. W tych okolicznościach w przypadku powstania sporu, który nie zostanie prawidłowo zneutralizowany dojdzie do eskalacji postaw antagonistycznych pomiędzy stronami i pojawi się ryzyko, że jedna z nich wobec niemożności prowadzenia dalszej współpracy będzie musiała całkowicie wycofać się z działalności w ramach tej dyscypliny. Właśnie te względy doprowadziły do tego, że w krajach takich jak Australia czy Stany Zjednoczone mediacje stały się najbardziej powszechną formą rozwiązywania sporów w sporcie. 
W Polsce głównym organem dającym możliwość rozstrzygnięcia sporu drogą arbitrażu jest Trybunał Arbitrażowy ds. Sportu działający przy Polskim Komitecie Olimpijskim. Został on założony w 1994 r. na wzór Trybunału Arbitrażowego ds. Sportu w Lozannie. Wspomniany Trybunał Arbitrażowy początkowo działał zgodnie z ustawą o kulturze fizycznej, a od 2005 r. na podstawie ustawy o sporcie kwalifikowanym. W ustawie mają miejsce zapisy umożliwiające złożenie skarg na prawomocne orzeczenia dyscyplinarne i regulaminowe władz polskich związków sportowych, wniosków ministra właściwego ds. kultury fizycznej i sportu oraz o zawieszenie w czynnościach konkretnych członków władz polskiego związku sportowego lub o zawieszenie władz polskiego związku sportowego. Zgodnie ze statutem Trybunału Arbitrażowego ds. Sportu, na wniosek zainteresowanej strony może on wydać opinię konsultacyjną w sprawach dotyczących prawnych aspektów organizacji, uprawiania, rozwoju i praktyki sportu. Rozpoznaniu przez Trybunał Arbitrażowy ds. Sportu mogą zostać poddane spory dotyczące w szczególności: stosunków cywilnoprawnych samoistnych lub pochodnych od stosunków członkowskich istniejących między zawodnikami, klubami, związkami sportowymi i innymi organizacjami sportowymi, spory dotyczące statusu prawnego i ekonomicznego zawodników, cywilnoprawnych aspektów przyznawania, zawieszania lub pozbawiania licencji uprawniających do uczestniczenia w działalności sportowej, zmian przynależności klubowej oraz ustalenia wysokości ekwiwalentu za wyszkolenie lub promocję zawodnika, umów o pracę, dzieło lub umów zlecenia zawieranych z zawodnikami, trenerami, instruktorami sportu oraz innymi osobami uczestniczącymi w działalności sportowej, umów reklamowych, sponsorskich, menadżerskich, umów pomiędzy organizatorami imprez sportowych, a ich partnerami wyspecjalizowanymi w dziedzinie sprzedaży praw telewizyjnych, reklamowych i promocyjnych, wszelkich innych umów zawieranych i realizowanych w związku z organizowaniem zawodów sportowych, umów sprzętowych zawieranych przez osoby biorące udział w działalności sportowej i wiele innych. 
Zgodnie z obowiązującą ustawą o sporcie kwalifikowanym kompetencje Trybunału rozciągają się również na rozpatrywanie skarg od decyzji dyscyplinarnych lub regulaminowych, których przedmiotem jest: wykluczenie lub skreślenie zawodnika, sędziego lub działacza sportowego ze związku, klubu lub innej organizacji sportowej, wykluczenie lub skreślenie klubu lub innej organizacji ze związku sportowego, dyskwalifikacja dożywotnia lub czasowa osób, o których mowa wyżej, pozbawienie zawodnika lub zespołu sportowego tytułu mistrza kraju albo zdobywcy Pucharu Polski, przeniesienie zespołu sportowego do niższej klasy rozgrywek, zakaz reprezentowania sportu polskiego w zawodach międzynarodowych lub międzynarodowych rozgrywkach pucharowych. Przepisy mają również zastosowanie do wielu decyzji, które zostały wydane z rażącym naruszeniem przepisów prawa, statutów i regulaminów lub gdy strona została pozbawiona prawa do obrony. 
W postępowaniu przed Trybunałem Arbitrażowym ds. Sportu mogą brać udział: kluby, związki sportowe, osoby fizyczne uprawiające sport oraz zajmujące się jego organizacją lub upowszechnieniem, przedsiębiorcy prowadzący działalność sportową oraz inne osoby prawne, niezależnie od ich siedziby i miejsca zamieszkania. 
Warto pamiętać, że również minister właściwy ds. kultury fizycznej i sportu może występować jako strona w ramach postępowania o zawieszenie w czynnościach poszczególnych członków władz klub władz polskich związków sportowych. W przypadku wnioskowania o wydanie decyzji konsultacyjnej, wnioskodawcą może być zainteresowana strona, minister właściwy ds. kultury fizycznej i sportu, prezes Polskiego Komitetu Olimpijskiego lub prezydium Polskiego Komitetu Olimpijskiego. 
W ramach struktur Trybunału Arbitrażowego ds. Sportu umożliwiono kierowanie sporu do mediacji. Ustanowiono zespół profesjonalnych mediatorów, którzy są zaangażowani w sport profesjonalny oraz posiadają wiedzę na temat panujących w sporcie relacji i pojawiających się problemów. Zgodnie z zasadami Trybunału Arbitrażowego ds. Sportu każdy spór, który może być przedmiotem postępowania arbitrażowego może zostać skierowany do mediacji. Wyłączone zostały jednak spory dotyczące naruszenia przepisów antydopingowych. Nie oznacza to jednak definitywnej eliminacji tego typu spraw. Jednak z racji ich represyjnego charakteru, prowadzone mediacje musiałyby być zbliżone w swej specyfice do mediacji w sprawach karnych. 
Warto podkreślić, że mediacja najlepiej sprawdza się w przypadku sporów cywilnoprawnych, dotyczących wzajemnych zobowiązań stron, zasad współpracy, a w szczególności w konfliktach dotyczących kwestii majątkowych. 
Innym rodzajem zastosowania ADR w sporach związanych ze sportem, w których mamy do czynienia z osobami fizycznymi oraz prawnymi, jest postępowanie przed Trybunałem Arbitrażowym ds. Sportu w Lozannie. Zgodnie z zapisami Sportowego Kodeksu Arbitrażowego, Trybunał Arbitrażowy ds. Sportu rozpoznaje sprawy w postępowaniu arbitrażowym, które zostały do niego skierowane na podstawie zapisu na sąd polubowny, w postępowaniu odwoławczym od decyzji federacji sportowych, związków i innych organizacji związanych ze sportem w zakresie w jakim statuty i inne wewnętrzne regulacje tych podmiotów albo konkretne umowy zapewniają jego właściwość. 
Ciekawym jest fakt, że zgodnie z Kartą Olimpijską, w czasie trwania Igrzysk Olimpijskich tworzy się tzw. dywizję ad hoc, czyli izbę arbitrażową, która jest powołana w celu rozstrzygania w sposób ostateczny, w terminie 24 godzin, wszelkich sporów powstałych w trakcie lub w związku z odbywającymi się Igrzyskami danej Olimpiady. 
Warto również wspomnieć, że sądownictwo arbitrażowe jest obecne w strukturach wielu polskich związków sportowych, jak np. Polskiego Związku Piłki Nożnej. Działający przy nim Związkowy Trybunał Piłkarski był jednym z pierwszych w Polsce sądów polubownych rozpoznających spory sportowe. 
Mediacja najlepiej sprawdza się w przypadku sporów cywilnoprawnych, dotyczących wzajemnych zobowiązań stron, zasad współpracy, a w szczególności w konfliktach dotyczących kwestii majątkowych. 
Należy pamiętać, że sport opiera się na zasadach fair play, tzw. „ wzajemnego poszanowania” osób biorących udział we współzawodnictwie. Mediacje mają na celu rozwiązanie sporu przy użyciu tej metody, psychologicznie określanej jako WIN/WIN na gruncie rozwiązywania problemów. 
Na zakończenie warto wskazać, że istnieje bardzo dużo możliwości rozwiązywania konfliktów sportowych. Można zastosować ADR, w tym mediację i postępowanie przed trybunałem arbitrażowym, jak również rozpoznanie sprawy przez sąd powszechny. Każda z tych metod ma swoje zalety i zależnie od charakteru konfliktu może być skuteczna. Jednak mediacje dają szansę na szybsze i bardziej zadowalające rozwiązanie konfliktu i warto się zastanowić czy nie powinny one stanowić pierwszego kroku na drodze do zakończenia konfliktu. 
Źródło: Katarzyna Grabska, prawnik, mediator, Kancelaria Malinowski, Płachta & Wspólnicy, prelegent 15 INTERNATIONAL ASSOCIATION OF SPORTS LAW CONGRESS WARSAW, 19-21 November 2020