21 października 2015 r. I
Mediacja w sprawach sportowych
Każda dziedzina sportu, uprawiana amatorsko czy zawodowo
oparta jest na rywalizacji. Jest to związane z tym ,że uczestnicy zawodów mają
już od samego początku pewnego rodzaju sprzeczne interesy polegające na tym, że
jeden musi wygrać, a drugi przegrać. Często pojawiają się pomiędzy nimi różne
poglądy, dążenia poszczególnych osób do realizacji swoich interesów, co stanowi
niejako grunt dla powstawania konfliktów. Początkowo takie konflikty objawiają
się w sposób łagodny, są nieporozumieniami natury społecznej. Jednak w
momencie, gdy dana osoba czy organizacja zaczyna z determinacją dążyć do
udowodnienia swoich racji wspomniany konflikt społeczny przekształca się w spór
natury prawnej. Często w takich sytuacjach skonfliktowane strony szukają
ochrony w postępowaniu przed sądem państwowym. Warto jednak pamiętać, że to
rozwiązanie nie jest jedyną możliwością uzyskania takiej ochrony. Innym
sposobem rozwiązania sporu są Alternatywne Metody, a przede wszystkim mediacja.
Szczególnie przydatne staję się zastosowanie tej instytucji w świecie sportu,
gdzie sprawne doprowadzenie do ugody i zakończenie sporu może mieć ogromne
znaczenie dla kariery zawodników, działalności klubu, związku sportowego czy
też sponsora.
W przypadku mediacji w sprawach sportowych, poza korzyścią związaną z
minimalizacją kosztów, oszczędności pod względem czasowym, umożliwia ona
zachowanie stronom wiążące je relacje. Z charakterystyki struktur, w ramach
których odbywa się uprawianie sportu profesjonalnego wynika, że strony między,
którymi powstał konflikt, będą niezależnie od rezultatu jego zakończenia
zobligowane do współpracy w przyszłości. W większości dyscyplin sportowych
działa jeden związek, w mniejszych miastach tylko jeden klub w danej dziedzinie
sportu, w stosunku do niektórych sportów jest tylko jeden dostawca sprzętu
potrzebnego do jego uprawiania. W tych okolicznościach w przypadku powstania
sporu, który nie zostanie prawidłowo zneutralizowany dojdzie do eskalacji
postaw antagonistycznych pomiędzy stronami i pojawi się ryzyko, że jedna z nich
wobec niemożności prowadzenia dalszej współpracy będzie musiała całkowicie
wycofać się z działalności w ramach tej dyscypliny. Właśnie te względy
doprowadziły do tego, że w krajach takich jak Australia czy Stany Zjednoczone
mediacje stały się najbardziej powszechną formą rozwiązywania sporów w sporcie.
W Polsce głównym organem dającym możliwość rozstrzygnięcia sporu drogą
arbitrażu jest Trybunał Arbitrażowy ds. Sportu działający przy Polskim
Komitecie Olimpijskim. Został on założony w 1994 r. na wzór Trybunału
Arbitrażowego ds. Sportu w Lozannie. Wspomniany Trybunał Arbitrażowy początkowo
działał zgodnie z ustawą o kulturze fizycznej, a od 2005 r. na podstawie ustawy
o sporcie kwalifikowanym. W ustawie mają miejsce zapisy umożliwiające złożenie
skarg na prawomocne orzeczenia dyscyplinarne i regulaminowe władz polskich związków
sportowych, wniosków ministra właściwego ds. kultury fizycznej i sportu oraz o
zawieszenie w czynnościach konkretnych członków władz polskiego związku
sportowego lub o zawieszenie władz polskiego związku sportowego. Zgodnie ze
statutem Trybunału Arbitrażowego ds. Sportu, na wniosek zainteresowanej strony
może on wydać opinię konsultacyjną w sprawach dotyczących prawnych aspektów
organizacji, uprawiania, rozwoju i praktyki sportu. Rozpoznaniu przez Trybunał
Arbitrażowy ds. Sportu mogą zostać poddane spory dotyczące w szczególności:
stosunków cywilnoprawnych samoistnych lub pochodnych od stosunków członkowskich
istniejących między zawodnikami, klubami, związkami sportowymi i innymi
organizacjami sportowymi, spory dotyczące statusu prawnego i ekonomicznego
zawodników, cywilnoprawnych aspektów przyznawania, zawieszania lub pozbawiania
licencji uprawniających do uczestniczenia w działalności sportowej, zmian
przynależności klubowej oraz ustalenia wysokości ekwiwalentu za wyszkolenie lub
promocję zawodnika, umów o pracę, dzieło lub umów zlecenia zawieranych z
zawodnikami, trenerami, instruktorami sportu oraz innymi osobami
uczestniczącymi w działalności sportowej, umów reklamowych, sponsorskich,
menadżerskich, umów pomiędzy organizatorami imprez sportowych, a ich partnerami
wyspecjalizowanymi w dziedzinie sprzedaży praw telewizyjnych, reklamowych i
promocyjnych, wszelkich innych umów zawieranych i realizowanych w związku z
organizowaniem zawodów sportowych, umów sprzętowych zawieranych przez osoby
biorące udział w działalności sportowej i wiele innych.
Zgodnie z obowiązującą ustawą o sporcie kwalifikowanym kompetencje Trybunału
rozciągają się również na rozpatrywanie skarg od decyzji dyscyplinarnych lub
regulaminowych, których przedmiotem jest: wykluczenie lub skreślenie zawodnika,
sędziego lub działacza sportowego ze związku, klubu lub innej organizacji
sportowej, wykluczenie lub skreślenie klubu lub innej organizacji ze związku
sportowego, dyskwalifikacja dożywotnia lub czasowa osób, o których mowa wyżej,
pozbawienie zawodnika lub zespołu sportowego tytułu mistrza kraju albo zdobywcy
Pucharu Polski, przeniesienie zespołu sportowego do niższej klasy rozgrywek,
zakaz reprezentowania sportu polskiego w zawodach międzynarodowych lub
międzynarodowych rozgrywkach pucharowych. Przepisy mają również zastosowanie do
wielu decyzji, które zostały wydane z rażącym naruszeniem przepisów prawa,
statutów i regulaminów lub gdy strona została pozbawiona prawa do obrony.
W postępowaniu przed Trybunałem Arbitrażowym ds. Sportu mogą brać udział:
kluby, związki sportowe, osoby fizyczne uprawiające sport oraz zajmujące się
jego organizacją lub upowszechnieniem, przedsiębiorcy prowadzący działalność
sportową oraz inne osoby prawne, niezależnie od ich siedziby i miejsca
zamieszkania.
Warto pamiętać, że również minister właściwy ds. kultury fizycznej i sportu
może występować jako strona w ramach postępowania o zawieszenie w czynnościach
poszczególnych członków władz klub władz polskich związków sportowych. W
przypadku wnioskowania o wydanie decyzji konsultacyjnej, wnioskodawcą może być
zainteresowana strona, minister właściwy ds. kultury fizycznej i sportu, prezes
Polskiego Komitetu Olimpijskiego lub prezydium Polskiego Komitetu
Olimpijskiego.
W ramach struktur Trybunału Arbitrażowego ds. Sportu umożliwiono kierowanie
sporu do mediacji. Ustanowiono zespół profesjonalnych mediatorów, którzy są
zaangażowani w sport profesjonalny oraz posiadają wiedzę na temat panujących w
sporcie relacji i pojawiających się problemów. Zgodnie z zasadami Trybunału
Arbitrażowego ds. Sportu każdy spór, który może być przedmiotem postępowania
arbitrażowego może zostać skierowany do mediacji. Wyłączone zostały jednak
spory dotyczące naruszenia przepisów antydopingowych. Nie oznacza to jednak
definitywnej eliminacji tego typu spraw. Jednak z racji ich represyjnego
charakteru, prowadzone mediacje musiałyby być zbliżone w swej specyfice do
mediacji w sprawach karnych.
Warto podkreślić, że mediacja najlepiej sprawdza się w przypadku sporów
cywilnoprawnych, dotyczących wzajemnych zobowiązań stron, zasad współpracy, a w
szczególności w konfliktach dotyczących kwestii majątkowych.
Innym rodzajem zastosowania ADR w sporach związanych ze sportem, w których mamy
do czynienia z osobami fizycznymi oraz prawnymi, jest postępowanie przed
Trybunałem Arbitrażowym ds. Sportu w Lozannie. Zgodnie z zapisami Sportowego
Kodeksu Arbitrażowego, Trybunał Arbitrażowy ds. Sportu rozpoznaje sprawy w
postępowaniu arbitrażowym, które zostały do niego skierowane na podstawie
zapisu na sąd polubowny, w postępowaniu odwoławczym od decyzji federacji
sportowych, związków i innych organizacji związanych ze sportem w zakresie w
jakim statuty i inne wewnętrzne regulacje tych podmiotów albo konkretne umowy
zapewniają jego właściwość.
Ciekawym jest fakt, że zgodnie z Kartą Olimpijską, w czasie trwania Igrzysk
Olimpijskich tworzy się tzw. dywizję ad hoc, czyli izbę arbitrażową, która jest
powołana w celu rozstrzygania w sposób ostateczny, w terminie 24 godzin,
wszelkich sporów powstałych w trakcie lub w związku z odbywającymi się
Igrzyskami danej Olimpiady.
Warto również wspomnieć, że sądownictwo arbitrażowe jest obecne w strukturach
wielu polskich związków sportowych, jak np. Polskiego Związku Piłki Nożnej.
Działający przy nim Związkowy Trybunał Piłkarski był jednym z pierwszych w
Polsce sądów polubownych rozpoznających spory sportowe.
Mediacja najlepiej sprawdza się w przypadku sporów cywilnoprawnych, dotyczących
wzajemnych zobowiązań stron, zasad współpracy, a w szczególności w konfliktach
dotyczących kwestii majątkowych.
Należy pamiętać, że sport opiera się na zasadach fair play, tzw. „ wzajemnego
poszanowania” osób biorących udział we współzawodnictwie. Mediacje mają na celu
rozwiązanie sporu przy użyciu tej metody, psychologicznie określanej jako
WIN/WIN na gruncie rozwiązywania problemów.
Na zakończenie warto wskazać, że istnieje bardzo dużo możliwości rozwiązywania
konfliktów sportowych. Można zastosować ADR, w tym mediację i postępowanie
przed trybunałem arbitrażowym, jak również rozpoznanie sprawy przez sąd
powszechny. Każda z tych metod ma swoje zalety i zależnie od charakteru
konfliktu może być skuteczna. Jednak mediacje dają szansę na szybsze i bardziej
zadowalające rozwiązanie konfliktu i warto się zastanowić czy nie powinny one
stanowić pierwszego kroku na drodze do zakończenia konfliktu.
Źródło: Katarzyna Grabska, prawnik, mediator, Kancelaria Malinowski, Płachta
& Wspólnicy, prelegent 15 INTERNATIONAL ASSOCIATION OF SPORTS LAW CONGRESS
WARSAW, 19-21 November 2020